26 november 2020
Eén op drie patiënten met kanker heeft in de eerste vier tot zes weken van de COVID-19-crisis veranderingen in de zorg ervaren. Het ging hierbij om uitgestelde of afgezegde behandelingen en follow-ups of vervanging van consulten door telefoon- en beeldgesprekken. Dat blijkt uit onderzoek van Lonneke van de Poll-Franse (IKNL, NKI, Tilburg University) en collega’s. Als het gaat om mentaal welbevinden, dan lijkt de crisis meer impact te hebben op de algemene bevolking dan op patiënten met kanker.
De onderzoekers voerden een evaluatie uit onder patiënten afkomstig uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) die eerder deelnamen aan een studie van PROFIEL, het patiëntenvolgsysteem dat IKNL in samenwerking met Tilburg University heeft ontwikkeld. Deze selectie van patiënten werd aangevuld met een groep van bijna duizend personen uit de algemene bevolking, met dezelfde leeftijd en geslacht. Allen kregen in april en mei 2020 een uitnodiging om een vragenlijst in te vullen.
Vaker telefoon- en beeldgesprekken
Van de 4.094 kankerpatiënten die deelnamen, ontvingen 886 patiënten momenteel een behandeling en 2.725 follow-up-zorg. Afspraken voor behandeling of follow-up was bij 11% van de patiënten afgezegd, terwijl bij 18% van de behandelingen en 9% van de follow-ups de afspraken waren vervangen door telefoon- of beeldgesprek.
Patiënten die immunotherapie of doelgerichte therapie kregen, en patiënten met nog meer aandoeningen of uitgezaaide kanker, rapporteerden vaker veranderingen in de zorg. Dit is in lijn met adviezen van experts om kwetsbare patiënten te beschermen door afspraken in het ziekenhuis tijdelijk zoveel mogelijk te voorkomen.
Minder contacten met zorgprofessionals
Zowel patiënten als deelnemers uit de algehele bevolking gaven aan dat de COVID-19-crisis ertoe leidde dat zij bij fysieke klachten en bezorgdheid minder snel contact opnamen met hun huisarts (21% respectievelijk 22%) of medisch specialist of verpleegkundige (14% respectievelijk 15%). De terughoudendheid van patiënten en personen uit de algehele bevolking om contact op te nemen met een zorgverlener was in lijn met de gesignaleerde daling van de incidentie in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) in maart 2020 en de verwachtingen van huisartsen.
De meeste patiënten die een telefoon- of beeldgesprek hadden, gaven de voorkeur aan een face-to-face consult, maar 39% bleek bereid om nogmaals een telefoon- of beeldgesprek te hebben. Patiënten met kanker maakten zich meer zorgen over besmetting met COVID-19 (23%) vergeleken met de 977 deelnemers uit de normatieve populatie (18%). Kwaliteit van leven, angst en depressie waren vergelijkbaar. Deelnemers uit de algehele bevolking ervoeren meer eenzaamheid (12%) dan patiënten met kanker (7%).
Conclusie
De onderzoekers concluderen dat er op dit moment geen aanwijzingen zijn voor het bieden van extra ondersteuning aan patiënten met kanker. Wel is aanvullende monitoring nodig om inzicht te krijgen in de effecten van de veranderingen in de zorg op langere termijn.
De corona-crisis heeft relatief gezien echter mogelijk meer invloed op het mentaal welbevinden van de algemene bevolking dan op patiënten met kanker. Een mogelijke verklaring is dat de beperking van sociale contacten en bewegingsvrijheid minder impact heeft op patiënten met kanker, omdat zij sowieso al vaker te maken hebben met verminderd sociaal functioneren na de diagnose kanker.
Ik kan niet zeggen dat ik mij eenzaam voel. Ik woon al jaren alleen en mijn kinderen zijn de deur uit. Ik woon nu ongeveer 10 jaar alleen. Ik kan goed voor mijzelf zorgen. Met of zonder kanker. Ik heb gelukkig een fijn sociaal leven en ik doe daar ook moeite voor. Een aantal zeer goede vriendinnen en kennissen met wie ik bijna dagelijks contact heb. Afwisselend de een of ander waarvan sommige alleen telefonisch. Ik wandel veel en mijn kinderen en kleinkinderen zie ik ook regelmatig. Ik ben goed begeleid door de mamma care verpleegkundige. Ik heb haar telefonisch af en toe nog raad gevraagd. Ik ben zelf ook verpleegkundige geweest en heb les gegeven als verpleegkundig docent. Misschien maakt het ook verschil dat ik geen uitzaaiingen heb en niet zo bang ben voor het woord kanker. Natuurlijk was ik even boos en geschokt /verdrietig toen ik het nieuws hoorde omdat het voor de 2e keer is sinds er 6 jaar geleden voor de 1e keer borstkanker werd geconstateerd. Ik ben jaarlijks gevolgd door het ziekenhuis. D.w.z. dat er ieder jaar een borstfoto werd gemaakt. Ik ga wel naar de huisarts als ik klachten heb. Het is wel zo dat ik onzekerder ben over mijn gezondheid. Dit is de reden waarom ik niet twijfel als ik pijn heb ( laatst veel pijn in mijn voet) dan maak ik een afspraak met de huisarts. Ik ben voorzichtig in de omgang met mensen en houd mij aan de regels. Ik heb contact met een klein aantal mensen die ik regelmatig zie. Ik wil nog wel graag een de chirurg spreken en dat ga ik ook vragen aan de mamma care verpleegkundige. Ik voel mij niet eenzaam. Ik ben sinds de 1e loc down in 2020 met pensioen en ik vind de rust eigenlijk soms juist heel fijn.